او آنچنان معرفت داشت که ذره‌ای در اطاعت از امام خود و موقعیتی که داشت کوتاه نیامد و به دلیل اینکه در وظیفه‌اش هیچ کوتاهی نکرد بین شهدا مقام ممتازی پیدا کرد. حضرت ابوالفضل(ع) بنده صالح و کاملی بود که مطیع خدا و رسول خدا(ص) و امامان هم عصر خود بود. بصیرت او سبب شد شهادتش هم در اوج باشد زیرا شهادت تمام فضائل اخلاقی را در بر می‌گیرد. او بنده صالح و موحدی بود که شهادت ثمره ایمان، معرفت، علم و ادب او به حساب می‎آمد. عبادت و سجده‌های طولانی او در تاریخ ماندگار است. تا جایی که در بحارالانوار نقل شده که قاتل آن حضرت بعد از به شهادت رساندن ایشان می‌گوید: «من مردی را که در وسط پیشانی او اثر سجده بود کشتم که نامش عباس بود». این ویژگی حضرت ابوالفض(ع) برای تمامی شیعیان درس بزرگی است تا بندگی خدا را در رأس همه کارهای خود قرار دهند. وفاداری، معرفت، جانفشانی، ایثارگری و در نهایت شهادت او موجب شد در بین شهدا مقام ممتازی پیدا کند. به همین دلیل گفته می‌شود همه شهیدان عالم وجود در روز قیامت آرزو می‌کنند که ای کاش مقام حضرت عباس(ع) را داشتند.

حضرت ابوالفضل(ع) همانند حضرت معصومه(س) و حضرت علی اکبر(ع) از معدود غیرمعصومینی هستند که برای آن‌ها زیارت‌نامه صادر شده است. رسیدن به این مقام تنها به خاطر جانفشانی برای برادر نبود. اگر حضرت ابوالفضل(ع) عظمتی پیدا کرد تنها به دلیل فداکاری نبود؛ بلکه شناخت، معرفت کامل و داشتن یقین به مقام ولایت در زمان خود و فداکاری در این راه زمینه‌ساز رسیدن به چنین مقامی بود. هنگامی که امام صادق(ع) می‌خواست از عموی خود یاد کند، با وجود فضیلت‌های بسیار حضرت ابوالفضل(ع) در مورد ایشان می‌فرماید:«کان نافذ البصیره» یعنی اوج شخصیت و مقام معنوی حضرت عباس(ع) به دلیل بصیرت نافذ ایشان است و جانفشانی در راه برادر ثمره داشتن چنین بصیرتی بود. این بصیرت یعنی ایشان ذره‌ای در ولایت‌مداری و امام‌شناسی تردید نداشت. این در حالی است که می‌دانیم تمام فرزندان ائمه(ع) در فتنه‌ها سربلند نبودند اما حضرت عباس(ع) در امتحان‌ها و مراحل مختلف آنچنان از خود بصیرتی نشان می‌داد که همه متعجب می‌شدند. او در حوادثی که پیش آمد ذره‌ای اشتباه نکرد و به همین دلیل الگو و اسوه با بصیرتان معرفی شد. حضرت ابوالفضل(ع) در سلوک دینی خود لحظه‌ای درنگ نکرد و راه مستقیم را اشتباه نرفت زیرا که او فرزند راه مستقیم خدا، علی(ع) است به همین دلیل او را نافذ البصیره می‌شناسیم.

کربلا و رشادت‌های علمدار آن اوج زندگی حضرت ابوالفضل(ع) اما قبل از آن هم موارد بسیاری ذکر شده است. در کتاب معارف‌السبطین آمده است که حضرت ابوالفضل(ع) از نظر سیره و سیما شباهت بسیاری با امام علی(ع) داشت و همانند برادرانش در دوره حکومت امیرالمؤمنین(ع) در رکاب ولی جامعه بود. حضرت ابوالفضل(ع) در روزهای سخت صفین با وجود سن کم، در صحنه بود و در گزارش‌های روایی و تاریخی آمده که وارد نبرد شد و تنی چند از سربازان معاویه را از پای در آورد. نیز گفته شده که ابوالفضل(ع) درکنار برادرش حسین(ع) در صفین برای دور ساختن دشمن از فرات و آوردن آب حضور داشته است.

حضرت ابوالفضل عباس(ع) در عصر امامت امام حسن(ع) نیز موضعی موافق امام داشت و پس از بازگشت امام حسن(ع) به مدینه در کنار او به یاری نیازمندان شتافت. او همانند پدر، ایتام گرسنه را سیر می‌کرد، برهنگان را می‌پوشانید، زیردستان و ضعیفان را نوازش و دستگیری می‌کرد. در مرام ابوالفضل(ع) اطاعت محض از امام عصر خودش وجود دارد. او در هنگام امامت امام حسن(ع) مانند یک پیرو کامل، فرموده امام را اطاعت کرد و سکوت عالمانه و امام گونه را بر مبارزه ترجیح داد. وفاداری حضرت ابوالفضل(ع) به تصمیم امام حسن(ع)، همانند وفاداری او در قیام عاشورا و تصمیم امام حسین(ع) است. حرکتی که برگرفته از مکتب علوی و سیره نبوی است.